Nutri-score van nul tot nu

De strijd om het voedselkeuzelogo

Nutri-Score van nul tot nu

Mark ijsendoorn

Product & Verpakking


    Warning: Undefined array key -1 in /var/hpwsites/u_twindigital_html/website/html/webroot/digitaalvismagazine.nl/wp-content/plugins/diziner-core/lib/TwinDigital/Diziner/Core/Post.php on line 965
  • Nutri-score van nul tot nu

    1.


    Warning: Undefined array key 0 in /var/hpwsites/u_twindigital_html/website/html/webroot/digitaalvismagazine.nl/wp-content/plugins/diziner-core/lib/TwinDigital/Diziner/Core/Post.php on line 928
  • Nutri-score van nul tot nu

    1.

De discussie rondom de invoering van een nieuwe voedselkeuzelogo is nog volop aan de gang, maar Nutri-Score lijkt vooralsnog de meest prominente optie. Eind dit jaar wordt in Nederland de knoop doorgehakt, tijd dus om eens goed naar Nutri-Score te kijken en de zin en onzin in de discussie van elkaar te scheiden.

Mark ijsendoorn

Nutri-Score, ook wel het vijfkleurenlabel (5-CNL) genoemd, werd in 2014 ontwikkeld onder leiding van de Franse epidemioloog Serge Hercberg van het Institut National de la Santé Et de la Recherche Médicale (INSERM). De drijvende kracht achter dit voedselkeuzelogo is een algoritme, dat voor elk voedingsmiddel op basis van de voedingswaarde een score van A tot E berekent. Dat algoritme is niet uit de lucht gegrepen. Het is gebaseerd op het British Food Standards Agency Nutrient Profiling System (FSA-NPS), een wetenschappelijk systeem dat is ontwikkeld om voedsel te categoriseren op basis van de voedingswaarde. Omdat dit een breed gedragen systeem is, kan Nutri-Score zich beroepen op een flinke berg onderzoek over het effect van voeding op de gezondheid. Een paar voorbeelden: met de SU.VI.MAX-studie werd het effect van antioxidanten op de gezondheid onderzocht, het EPIC-onderzoek duikt in de relatie tussen voeding en kanker, en in de lopende Nutrinet-Santé studie wordt van honderdduizenden vrijwilligers via internet data over hun voeding en gezondheid verzameld. Deze veelal statistische onderzoeken vormen de wetenschappelijke basis voor de claim dat een label als Nutri-Score een positief effect heeft op de volksgezondheid.

Het Britse voedselstoplicht

Evolved Nutrition Label

Zelfs toen de Franse regering voor Nutri-Score koos liet de industrie het er nog niet bij zitten. In dezelfde maand begon een indrukwekkende groep multinationals, waaronder Unilever, Coca-Cola en Nestlé, hun eigen initiatief om een nieuw voedselstoplicht te ontwerpen: het Evolved Nutrition Label. Het logo leek sprekend op het bewezen effectieve Britse voedselstoplicht, met één belangrijke aanpassing: portiegrootte werd meegewogen in het advies. De gevreesde rode kleur kon dus vermeden worden door simpelweg de aanbevolen portiegrootte te verlagen. Uit alle hoeken kwam kritiek, die de betrokken bedrijven probeerden te pareren door te pleiten voor Europese standaarden omtrent portiegroottes. Welke motieven je ook achter het ENL-initiatief wilt zoeken, het is duidelijk dat de branche zich vooral zorgen maakte om de eerlijke behandeling van hun producten en niet echt geïnteresseerd was in een begrijpelijk systeem voor consumenten.

Weerstand

Hoewel Nutri-Score vrij snel werd gesteund door de Franse Hoge Raad voor de Volksgezondheid (HCSP), nam de overheid dat advies niet meteen over. Dat kwam vooral doordat de industrie nog dwars lag, die bepaald niet gecharmeerd was van het vijfkleurenlogo. De rode stoplichtkleur werd door lobbyisten ‘stigmatiserend’ genoemd. Een gezond, gebalanceerd dieet kun je niet reduceren tot een sticker op een verpakking, was het argument. Het voedingsadvies op verpakkingen zou rekening moeten houden met de manier waarop het voedingsmiddel geconsumeerd wordt. Het is immers minder ongezond om een laagje chocopasta op je brood te smeren dan om een hele reep naar binnen te werken. De Franse lobbygroep ANIA kwam daarom met een eigen label, Nutri- Repère, dat geen kleurtjes gebruikte maar alleen aangaf hoeveel van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid vetten, suiker en zout er in een portie zaten.

De Franse regering besloot meer onderzoek te doen en in het najaar van 2016 werden vier voedselkeuzelogo’s getest in een flink aantal supermarkten. Naast Nutri-Score en Nutri-Repère werden nog twee andere opties getest: SENS (dat aangeeft hoeveel je ongeveer van een product zou moeten eten) en het Britse verkeerslichtsysteem (met kleuren voor de hoeveelheid suiker, vet en zout). Nutri-Score kwam uit de bus als beste systeem. Het Franse stoplicht had structureel een positieve impact op het aankoopgedrag: in veel categorieën kocht de consument gezondere producten dan normaal en in geen enkele categorie deden mensen minder gezonde aankopen (berekend aan de hand van het FSA-systeem). Het effect was bovendien relatief groot onder consumenten die goedkopere producten kochten. Ook het Britse stoplichtsysteem had een duidelijk positief effect. Het Nutri-Repère systeem bleek het slechtst te werken. Gemiddeld kochten consumenten dankzij dat label zelfs iets ongezondere voeding dan normaal. In het voorjaar van 2017 kondigde de Franse regering aan dat Nutri-Score het (vrijwillige) nationale voedselkeuzelogo zou worden.

De industrie was niet gecharmeerd van de ‘stigmatiserende’ rode stoplichtkleur

Als je alleen producten eet met een groene score, heb je nog geen gezond voedingspatroon

Kritiek

Hercberg zelf had intussen ook niet stilgezeten en publiceerde onderzoek na onderzoek om aan te tonen dat ‘zijn’ Nutri-Score werkt. Met succes, want vorig jaar verspreidde het systeem zich buiten Frankrijk en omarmden de Belgische en Spaanse overheden het vijfkleurenlogo. Maar het succes buiten Frankrijk bracht nieuwe kritiek met zich mee. Recentelijk kreeg het systeem veel negatieve aandacht in de Belgische, Nederlandse en Duitse pers, met een nadruk op enkele ogenschijnlijk vreemde resultaten die eruit kunnen rollen. Suikervrije frisdrank die gezonder scoort dan olijfolie, bijvoorbeeld. En wat te denken van een blik sardientjes dat een D-score krijgt terwijl diepvriesfrieten een A scoren. Ook werd beweerd dat het systeem zou zijn aangepast aan Franse belangen. Zo zou de voor het land belangrijke kaasindustrie gespaard zijn door aanpassingen in het algoritme.

Hercberg stelde zich activistisch op en schreef een fel verweer waarin hij de term ‘fake news’ niet schuwde. De kritiek die op nieuwssites en social media circuleerde, was buitenproportioneel en misleidend, vond hij. Door een paar ogenschijnlijk problematische vergelijkingen te maken, misbruikten critici de ‘irrationele perceptie’ van mensen op die voedingsmiddelen om Nutri-Score in diskrediet te brengen. Die diepvriesfrieten zijn immers gewoon gesneden aardappelen wanneer ze nog geen frituurvet hebben aangeraakt. (Het frituurvet kan overigens wel op een E rekenen.) Sardientjes krijgen in werkelijkheid een score van A tot D, afhankelijk van hoe ze verwerkt zijn. Suikervrije frisdrank krijgt van alle soorten voedselkeuzelabels groen licht, want met additieven zonder voedingswaarde houdt zo’n systeem geen rekening. En die Franse kazen? Die mogen het gemiddeld nu wel doen met een D in plaats van een E. Volgens Hercberg moest het algoritme worden aangepast omdat kaas voor veel mensen een belangrijke bron van calcium is.

Toch blijft Nutri-Score negatief in het nieuws komen. Onlangs nog stelde de Belgische krant De Standaard vragen bij de duidelijkheid van het logo, wat in de Franse supermarktproef juist een van de voordelen leek te zijn. Aan het woord was voedingsdeskundige Christophe Matthys van de universiteit van Leuven, die vindt dat Nutri-Score juist voor verwarring zorgt. Als je alleen producten eet met een groene score heb je nog geen gezond voedingspatroon, zegt hij. Ook de Nederlandse industrie, gerepresenteerd door de FNLI, klaagt dat sommige producten hoog scoren terwijl ze niet in de bekende Schijf van Vijf staan, zoals suikervrije frisdrank en witbrood. Een aantal voedingsmiddelen dat er wel in staat, zoals kaas en olijfolie, scoort juist laag. Ook vleeswaren komen zelden of nooit op een A uit.

Dit zijn min of meer dezelfde argumenten als die van de Franse levensmiddelenindustrie rond de invoering van Nutri-Score: een gezond dieet kun je niet reduceren tot een gekleurd stickertje. Dat is ook niet de functie van Nutri-Score, zou Hercberg zeggen. Maar de vraag of het systeem er in de praktijk voor zou kunnen zorgen dat mensen een minder gebalanceerd voedingspatroon aannemen, is wel legitiem. Het antwoord op die vraag is nog niet te geven. We hebben alleen de statistische data uit onderzoeken die suggereren dat het consumeren van voedsel met een lagere FSA-score de kans op een hele reeks ziekten verlaagt. Nutri- Score is op zijn beurt bewezen effectief in het verlagen van die FSA-score bij aankopen van consumenten. Maar toch, statistische correlaties en epidemiologische modellen leveren nog geen hard wetenschappelijk bewijs op.

De Franse SENS-logo’s

Onderzoek Consumentenbond

Het voordeel van Nutri-Score blijkt heel goed uit een aantal onderzoeken die de Consumentenbond onlangs uitvoerde. Zo berekende de bond de scores voor een stuk of zeventig ontbijtgranen, die liepen van A tot D. Daarbij was goed te zien dat misleidende marketingclaims op ongezonde producten met relatief veel vet en suiker (‘zonder geraffineerde suikers’, ‘met vitamine X’) effectief ontkracht worden door Nutri-Score. De Consumentenbond is een van de Europese consumentenorganisaties die afgelopen voorjaar een burgerinitiatief startten om Nutri-Score in heel Europa te verplichten.

De beste keuze

De meeste partijen zien wel in dat doorgaan zonder een goed voedselkeuzelogo geen optie is. Wie de zorgen van de FNLI en de Leuvense professor Matthys deelt, zou misschien kiezen voor het Britse voedselstoplicht. Net als Nutri-Score presteerde het voedselstoplicht goed in de Franse supermarktproef. En omdat het enkel kleurwaardes geeft voor suiker, vet en zout, wekt het veel minder de indruk dat het een volledig beeld geeft van hoe gezond een voedingsmiddel is. Dat levert minder spanning op met de Schijf van Vijf. Aan de andere kant houdt het Britse stoplicht geen enkele rekening met de gezonde bestanddelen van een voedingsmiddel, terwijl Nutri-Score wel bonuspunten geeft voor bijvoorbeeld vitaminen, eiwitten, groente en fruit. Ook is het met het Britse stoplicht moeilijker om de totale voedingswaarde van producten te vergelijken, terwijl met Nutri-Score een duidelijke rangorde ontstaat binnen productgroepen.

Onstuitbaar

Inmiddels is er veel veranderd in de houding van voedselproducenten en retailers. De bedrijven achter het Evolved Nutrition Label zagen zich eind vorig jaar genoodzaakt de stekker uit het project te trekken door negatieve publiciteit en een gebrek aan politiek draagvlak. De Nederlandse supermarkten bleken op hun beurt helemaal niet meer vies te zijn van rode kleurtjes en spraken hun steun uit voor Nutri-Score. Ook een aantal fabrikanten heeft al aangekondigd Nutri-Score te gaan gebruiken, waaronder Danone, Arla en HAK, die over het algemeen op A- en B-scores kunnen rekenen. Zelfs Nestlé, die vorig jaar nog in het Evolved Nutrition Labelkamp zat, verklaarde in juni dit jaar voor Nutri-Score te kiezen. In de strijd om het voedselkeuzelogo zetten steeds meer partijen hun geld dus in op het Franse vijfkleurenlogo. De opmars van Nutri- Score lijkt niet meer te stoppen.

Het is de bedoeling dat de Nederlandse regering eind dit jaar bekend maakt welk voedselkeuzelogo officiële steun krijgt. Eén ding is in ieder geval duidelijk: valt de keuze op Nutri-Score, dan moet de consument goed geïnformeerd worden over wat ze wel met het label kunnen (soortgelijke voedingsmiddelen vergelijken op voedingswaarde) en wat niet (alleen maar producten met een A eten). Ook een aandachtspuntje voor de bedrijven die op een politieke beslissing vooruitlopen en Franse logo binnenkort al gaan gebruiken.

Voedselkeuzelogo - Actie (Consumentenbond)

Nutri-score van null tot nu

2014

Nutri-Score wordt ontwikkeld.

augustus

2016

Minister Edith Schippers van Volksgezondheid besluit het beruchte Vinkje af te schaffen, dat op de verpakking aangeeft of een product een ‘gezonde keuze’ is. Een lange discussie over de alternatieven begint.

september

2016

In tientallen Franse supermarkten worden vier voedselkeuzelogo’s getest: Nutri-Repère, SENS, Het Britse stoplicht en Nutri-Score. De proef wordt gehouden omdat de branche zich fel verzet tegen de ‘stigmatiserende’ rode kleuren van Nutri-Score.

maart-oktober

2017

De Franse overheid kiest voor Nutri- Score, en voert het uiteindelijk in als officieel voedselkeuzelogo. Het gebruik ervan blijft vrijwillig.

maart

2017

Een groep multinationals waaronder Unilever, Coca-Cola, Mondelez en Nestlé lanceert het Evolved Nutrition Labelinitiatief om een eigen, internationaal voedselkeuzelogo te ontwerpen.

augustus

2018

Belgische overheid voert Nutri-Score in als officieel voedselkeuzelogo.

november

2018

Het fel bekritiseerde Evolved Nutrition Label-initiatief wordt in de ijskast gezet. Te weinig begrip en geen overeenstemming over portiegroottes in de EU, klagen de betrokken bedrijven.

november

2018

Nederlandse supermarkten staken hun verzet tegen rode kleuren en verklaren steun aan Nutri-Score.

januari-mei

2019

Nutri-Score wordt veel besproken in de media, niet altijd positief. Serge Hercberg komt in april met een uitgebreid weerwoord op ‘fake news’ over het systeem.

mei

2019

Zeven Europese consumentenorganisaties starten het burgerinitiatief Pro-Nutriscore, met als doel de verplichte invoering van het Franse systeem in heel Europa.

mei-juni

2019

HAK, Albert Heijn en Nestlé kondigen aan Nutri-Score te gaan gebruiken.


    Warning: Undefined array key -1 in /var/hpwsites/u_twindigital_html/website/html/webroot/digitaalvismagazine.nl/wp-content/plugins/diziner-core/lib/TwinDigital/Diziner/Core/Post.php on line 965
  • Nutri-score van nul tot nu

    Vorige artikel

    Warning: Undefined array key 0 in /var/hpwsites/u_twindigital_html/website/html/webroot/digitaalvismagazine.nl/wp-content/plugins/diziner-core/lib/TwinDigital/Diziner/Core/Post.php on line 928
  • Nutri-score van nul tot nu

    Volgende artikel