Nieuwe voedselcrises liggen op de loer
Te weinig zicht op opkomende risico’s
Mark ijsendoorn
Trends & Onderzoek
-
Nieuwe voedselcrises liggen op de loer
1.
Warning: Undefined array key -1 in /var/hpwsites/u_twindigital_html/website/html/webroot/digitaalvismagazine.nl/wp-content/plugins/diziner-core/lib/TwinDigital/Diziner/Core/Post.php on line 965
-
Nieuwe voedselcrises liggen op de loer
1.
Warning: Undefined array key 0 in /var/hpwsites/u_twindigital_html/website/html/webroot/digitaalvismagazine.nl/wp-content/plugins/diziner-core/lib/TwinDigital/Diziner/Core/Post.php on line 928
In 2017 werd de voedselindustrie volledig overvallen door de fipronilcrisis, met miljoenen euro’s aan schade tot gevolg. Als we niet meer doen om zulke nieuwe voedselveiligheidsrisico’s in beeld te krijgen, zullen we vaker voor zulke nare verrassingen komen te staan, zegt de Onderzoeksraad voor Veiligheid.
Mark ijsendoorn
Het voedselveiligheidssysteem in Nederland is kwetsbaar, zegt de Onderzoeksraad in een rapport over opkomende voedselveiligheidsrisico’s in Nederland. Volgens het rapport schieten de sector en de autoriteiten tekort als het gaat om opkomende risico’s, die niet goed in beeld worden gebracht of te laat worden ontdekt. De sector richt zich vooral op risico’s die bekend zijn en zich al eerder hebben voorgedaan. Dat is lang niet genoeg, zegt de raad.
Omstandigheden kunnen immers veranderen, waardoor nieuwe risico’s kunnen ontstaan of bestaande risico’s in ernst kunnen toenemen. Zo deden zich in de afgelopen jaren meerdere incidenten voor waar geen goed zicht op was, zoals de fipronilaffaire, Q-koorts en de fraude met paardenvlees.
De Onderzoeksraad voor Veiligheid begon het onderzoek naar aanleiding van de fipronilcrisis in de zomer van 2017. Bij dat incident bleek dat gebruik van illegale middelen tegen bloedluis bij legkippen niet als risico was onderkend, ondanks dat het al eerder was voorgekomen. Dit zorgde ervoor dat er te laat werd ingegrepen en miljoenen eieren uit de handel moesten worden gehaald.
Verkeerde inschatting
Een mogelijk risico dat volgens de Onderzoeksraad te veel buiten beeld blijft, zijn ziekteverwekkers op groente en fruit. In Nederland worden slechts 6% van de aan voedsel gerelateerde ziektegevallen toegeschreven aan groente en fruit. In Europa is dat 10%, en in de VS zelfs een torenhoge 46%, waar het als een van de voornaamste voedselveiligheidsproblemen wordt gezien. Dat verschil laat zich volgens de raad maar deels verklaren door de veiligere productieomstandigheden in Nederlandse kassen. Verschillende Nederlandse groenten worden immers ook buiten geteeld, en de helft van de in Nederland geconsumeerde groente en fruit komt uit het buitenland. Bovendien worden groenten steeds vaker rauw gegeten, bijvoorbeeld in smoothies. De raad vraagt zich dus hardop af of er door de Nederlandse autoriteiten geen verkeerde inschatting wordt gemaakt.
Toekomstige risico's
Vaak ontstaan onvoorziene risico’s uit een verzameling trends en ontwikkelingen die onderling samenhangen. Zo noemt de Onderzoeksraad een aantal sociaal-maatschappelijke factoren die risico’s met zich mee kunnen brengen. Een daarvan is de enorme toename in het aantal verkooppunten van voedsel, van de talloze horecagelegenheden en bezorgdiensten tot boerenbedrijven die inspelen op de populariteit van lokaal en ambachtelijk voedsel. Het toezicht kan die groei niet bijhouden. Ook aan duurzaamheid kleven veiligheidsrisico’s. De grote aandacht voor voedselverspilling kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat consumenten producten die over de datum zijn, minder snel weggooien. Veel mensen kennen het verschil tussen de verschillende soorten houdbaarheidsadviezen niet. Daarnaast denken ze dat ze aan voedingsmiddelen kunnen zien of ruiken of het veilig te eten is, en dat tot problemen leiden. Bovendien wordt minder gebruik gemaakt van conserveermiddelen en neemt door de vergrijzing de hoeveelheid kwetsbare mensen toe. Al die trends interacteren en kunnen op onverwachte plekken tot veiligheidsrisico’s leiden.
‘Risico’s van ziekteverwekkers op groenten worden mogelijk te laag ingeschat’
‘Wetenschappelijke resultaten leiden zelden tot implementatie’
Grote stappen zetten
Het Bureau Risicobeoordeling & Onderzoek (BuRO) van de NVWA kreeg twee decennia geleden al de taak om uit te zoeken hoe opkomende risico’s beter gesignaleerd kunnen worden. Gaandeweg verschoven de kerntaken van BuRO steeds meer naar de beoordeling van actuele risico’s, al wordt na de fipronilcrisis weer meer geïnvesteerd in het herkennen van opkomende risico’s. Ook maakt de NVWA zogenaamde integrale risicoanalyses (IRA) van ketens in de sector. Die moeten de belangrijkste risico’s binnen ketens in kaart brengen zodat het toezicht zich daarop kan richten. Volgens de Onderzoeksraad zijn er voor de NVWA echter nog grote stappen te zetten. BuRO beschikt na twintig jaar nog steeds niet over methoden of modellen om gestructureerd en proactief opkomende risico’s te signaleren. Ook moet de NVWA-tak een groot aantal uiteenlopende taken uitvoeren met zeer beperkte capaciteit. Beperkte capaciteit is ook voor de NVWA als geheel een probleem. Hoewel de bezuinigingen die vanuit de overheid zijn opgelegd de afgelopen jaren wat zijn verzacht, neemt het aantal arbeidsplaatsen nog altijd af. Ook het mislukken van het ict-project Inspect van de NVWA is een flinke domper. Een van de doelstellingen van dat project was om beschikbare kennis en informatie beter te kunnen benutten en meer risicogericht te kunnen werken.
Ook op de betrokken ministers van LNV en VWS uit de Onderzoeksraad kritiek. Zo zouden ze te weinig sturing geven aan onderzoek naar methoden om opkomende risico’s in beeld te brengen. In de wetenschap worden veel vorderingen gemaakt op dit gebied, maar in de praktijk leiden wetenschappelijke bevindingen volgens het rapport zelden tot implementatie. Universiteiten en onderzoeksinstellingen werken van project naar project en sturing ontbreekt, waardoor versnippering plaatsvindt en continuïteit niet verzekerd is.
Vanuit de industrie zelf is er volgens de raad weinig motivatie om zelf naar opkomende risico’s op zoek te gaan. Voedselveiligheid is voor de meeste voedselproducenten een kwestie van compliance: doen wat de wet voorschrijft. Bedrijven zouden te weinig initiatief nemen om risico’s beter te monitoren omdat ze bijvoorbeeld bang zijn voor buitenproportioneel ingrijpen van de NVWA.
Aanbevelingen
Volgens de Onderzoeksraad is een steviger voedselveiligheidssysteem noodzakelijk om opkomende risico’s vooraf goed te kunnen inschatten en tijdig te kunnen ingrijpen. De signalering en beoordeling van zulke risico’s is op dit moment te versnipperd, stelt de raad. De raad beveelt de overheid aan om meer sturing te geven aan onderzoek op dit gebied. Ook wordt het advies gegeven om een nieuwe, gezaghebbende instantie in het leven te roepen met als voornaamste taak zicht te houden op opkomende risico’s.
Oosterscheldegif
De Onderzoeksraad is niet alleen maar negatief. In het rapport worden ook cases besproken waarbij een opkomend risico wel op tijd werd gesignaleerd en aangepakt. In 2015 ontdekte RIKILT bijvoorbeeld dat sommige mosselen en oesters uit de Oosterschelde de gifstof TTX bevatten (bekend van de kogelvis). De schelpdieren waren eigenlijk verzameld voor reguliere bemonstering, maar werden ook op TTX getest na berichten dat de gifstof was aangetroffen in het Kanaal. Dit gif was nog nooit eerder in Nederlandse wateren aangetroffen. Het ging dus om een risico dat nog niet in beeld was bij de autoriteiten. Op verzoek van de NVWA kwam BuRO tijdig met een advies en werden de betreffende schelpdieren op basis van het voorzorgsbeginsel uit de handel genomen.
-
Nieuwe voedselcrises liggen op de loer
Vorige artikel
Warning: Undefined array key -1 in /var/hpwsites/u_twindigital_html/website/html/webroot/digitaalvismagazine.nl/wp-content/plugins/diziner-core/lib/TwinDigital/Diziner/Core/Post.php on line 965
-
Nieuwe voedselcrises liggen op de loer
Volgende artikel
Warning: Undefined array key 0 in /var/hpwsites/u_twindigital_html/website/html/webroot/digitaalvismagazine.nl/wp-content/plugins/diziner-core/lib/TwinDigital/Diziner/Core/Post.php on line 928